جلد ۶۶ اردوگاه ۱۶ تکریت
فرهنگنامه اسارت و آزادگان جلد ۶۶

الف) اطلاعات شناسنامه‌ای:

عنوان کتاب: فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان، جلد ۶۶

عنوان فرعی: اردوگاه ۱۶ تکریت

مؤلف: ده‌نمکی، مسعود

محل نشر: تهران

حروف‌چینی: حنفی، فریناز ـ نیک‌نژاد، طاهره ـ کریمی، فاطمه ـ ایلانلو، ندا ـ مخانیک‌بابایی، افسانه ـ حسنی، هاله

صفحه‌آرایی: ایلانلو، ندا

ناظر اجرایی: شیروانی، علی‌اکبر

نمونه‌خوان: اخوان، فاطمه ـ ملکی، لیلا ـ شریف‌خضری، فهیمه ـ رضایی، سارا ـ امید بخش، صدیقه ـ رضایی، زهره ـ حقگو، فاطمه ـ

طراح جلد: هاشم‌زاده، سیدمیثم

تعداد صفحات: ۱۲۴۳

نوبت چاپ: اول

قطع: وزیری

ب) منابع و مأخذ مورد بهره‌برداری در تهیه کتاب:

ـ نوع کتاب براساس عنوان و موضوع ۱٫ تحقیقی و پژوهشی ¡ ۲٫ خاطرات ¡ ۳٫ رمان □ ۴٫ سایر □

ـ روش استفاده از منابع ۱٫ اسنادی ¡ ۲٫ کتابخانه‌ای □ ۳٫ اسناد شفاهی ¡

ج) اطلاعات محتوایی کتاب:

۱٫ مندرجات کتاب:

این کتاب در ۱۲۲۱ صفحه، فصل‌های تاریخچه اردوگاه، بررسی ترکیب جمعیتی اسرای اردوگاه، بررسی ساختار فیزیکی و شرایط اقلیمی اردوگاه، بررسی روند از اسارت تا اردوگاه، مجموعه گزارش‌های صلیب‌سرخ، تشکیلات فرماندهی بعثی اردوگاه، تشکیلات فرماندهی اسرای ایرانی اردوگاه، معرفی برخی از چهره‌های شاخص و معروف اردوگاه، شهدا و متوفیان اردوگاه، تقویم اردوگاهی، آلبوم اردوگاهی و فهرست محققان،کارشناسان و منابع اردوگاه ۱۶ تکریت را مورد بررسی قرار می‌دهد.

۲٫‌ زمان دربرگیرنده کتاب: ۷/۱۳۶۷ تأسیس ـ ۶/۱۳۶۹ انحلال اردوگاه

۳٫‌ همکاران تحقیق: شیخی، مرضیه ـ کرمانی، سمیرا ـ صفی‌خانی، ثمر

۴٫ آزادگانی که از مطالب و یا مصاحبه‌های آنها در تألیف این کتاب استفاده شده است:

ابراهیمی، یعقوب ـ ابوترابی‌گودرزی، محمدرضا ـ احسانی، پرویز ـ اسدپور، کاظم ـ اسماعیلی‌کلو، رسول ـ افشار، علی ـ امینی، سیاوش ـ انگاشته، امیر ـ انیسی، مصطفی ـ آشنا، علی ـ آقارضایی، حمیدرضا ـ بایرامی، اسدالله ـ بهشتی‌پور، حسن ـ روشن، بهزاد ـ بهنام، عباس ـ پایدار، هوشنگ ـ پناهی، ایرج ـ جعفری، اکبر ـ جوانمردی، سیدعبدالکریم ـ حسینی‌پور، سیدناصر ـ حضرت‌زاد، محمدرضا ـ حیدرپور، مجید ـ حیدری‌نارکی، ابومحمد ـ دستمالچی، سعید ـ دولتی‌مقدم، جعفر ـ دهنوی، احمد ـ رحیم، فاضل ـ رحیمی‌ریگی، افراسیاب ـ رستگارمقدم، ابراهیم ـ زادبین، حمید ـ زاهدی‌قصبه، غلامرضا ـ زبرجدی‌قوشچی، حسن ـ ساداتی، رزاق ـ سلیمانزاده، محمد ـ سیرفر، میثم ـ شعبانی، سهراب ـ شفاعت، مسعود ـ شفاهی، یونس ـ شمس، محمدرضا ـ شمس، حسین ـ صبحی، فرهاد ـ طالقانی، سهراب ـ عباسی، محمد ـ فاتحی، غلامرضا ـ فراهانی، عباس ـ فرجامی، محمدعلی ـ فضلیان، فاضل ـ قره‌داغی، رمضان ـ کاظمی، علی ـ کلانتری، علی ـ کوهکن، الیاس ـ گلزار، عباس ـ ماری‌فلاح، اسدالله ـ مجدی، آرمین ـ محبی، مهدی ـ محبی، فرهاد ـ محمدی‌پور، رضا ـ محمدی، مجتبی ـ محمدی‌سلیمانی، تاجعلی ـ مظاهری، منصور ـ معصومی، ارسلان ـ مقصودی، مراد ـ میرزاکوچکی، محمدرضا ـ واحدپور، مرتضی ـ نوری، مهدی ـ وثوقی‌فرد، نادر ـ یزدان‌پناه ـ یزدانی، عبدالله.

«مروری اجمالی بر تاریخچه اردوگاه ۱۶ تکریت»

اردوگاه ۱۶ تکریت در مهرماه ۱۳۶۷ با ورود حدود ۳۵۰۰ تن از نیروهای ایرانی که پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ در حمله دشمن به نام «توکلت‌ علی‌الله»، در غرب ایران به اسارت درآمده بودند، تأسیس شد. نیروهای بعثی برای ساماندهی اسرایی که بعد از پذیرش قطعنامه به اسارت درآمده بودند، اقدام به تشکیل اردوگاه‌های جدید کردند و از آن جمله می‌توان به اردوگاه ۱۶ تکریت اشاره کرد. این اردوگاه که در شهر تکریت واقع در استان صلاح‌الدین قرار داشت و براساس تاریخ تأسیس و راه‌اندازی، شانزدهمین اردوگاه اسرای جنگی محسوب می‌شد، اردوگاه «۱۶ تکریت» نامیده شد. نام‌گذاری اردوگاه ۱۶ تکریت فقط براساس نظر دولت عراق صورت گرفته بود؛ زیرا اسرای این اردوگاه جزو مفقودین بودند و کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ از این اردوگاه بازدیدی به عمل نیاورده بود. اردوگاه ۱۶ تکریت، از سوله‌هایی تشکیل شده بود که در طول جنگ تحمیلی به عنوان جایگاه زرهی تانک مورد استفاده بعثی‌ها قرار می‌گرفت و بعد از ورود اسرای ایرانی، عنوان اردوگاه را یافت، به همین علت به این اردوگاه، «اردوگاه سوله‌ای» نیز گفته می‌شد. از ارشدان سوله ۱ می‌توان ضیاء و منوچهر شهبازی را نام برد. ارشدان سوله ۲ نیز فاضل، علی آشنا، فریبرز نعیمی و بهزاد بودند. سوله ۳ را اسحاق قلی‌زاده اداره می‌کرد. سوله ۴ نیز توسط احمد آل‌کثیر، مظفر قریبیان و حبیب اداره می‌شد. قسمت ملحق این اردوگاه نیز توسط اکبر جعفری و بهزاد روشن اداره می‌شد. فرماندهان بعثی اردوگاه نیز به ترتیب سروان خلیل و سروان عباس بودند.

یکی از وقایع مهم این اردوگاه در دی‌ماه ۱۳۶۷ اتفاق افتاد. بدین‌صورت که نیروهای بعثی بعد از خبرچینی یکی از اسرای اردوگاه مبنی بر وجود اسلحه نزد اسرا، وارد سوله‌ها شدند و همه وسایل آنها را به مدت ۳ روز تفتیش کردند. در این تفتیش، اسرا مجبور به پنهان کردن وسایلی همچون قرص، بیسکویت، شیرخشک و… که مخفیانه برداشته بودند، شدند و بعثی‌ها نیز پس از عدم موفقیت در یافتن اسلحه، مجبور به انتقال شخص خبرچین که به «کریم‌داروخانه‌ای» شهرت داشت، از سوله‌ها شدند. از دیگر وقایع مهم این اردوگاه خواندن شعر و اجرای برنامه توسط یکی از اسرا به نام غلامرضا زاهدی‌قصبه بود. وی با انجام حرکات نمایشی، قطعه شعری را برای اسرا خواند که موجب خرسندی و شادمانی آنها شد. وی در شعر خود از اصطلاحات و کلمات خاصی علیه صدام استفاده کرده بود که بعثی‌ها پس از اطلاع از این موضوع، وی را به شدت مورد شکنجه و اذیت و آزار قرار دادند. اسرای اردوگاه ۱۶ تکریت با جمعیت ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ نفر در شهریورماه ۱۳۶۹ تبادل شدند و به ایران بازگشتند. بدین‌ترتیب این اردوگاه تخلیه و منحل شد.